تحلیل لحنی غزلی از سعدی:
در بررسی بافتار آوایی هر متن و دست یابی به خوانشی رهوار، می‌باید سه گام را برداریم تا به چشم اندازی روشن از متن برسیم؛ این سه گام در واژه ی « محل» گرد آمده اند که سرواژه ای است از: مقام، حال و لحن.
این که هر کدام، چه هستند و چه ساخت و سامانی دارند، در تازه ترین تالیف، آمده است که ان شاالله، به زودی روانه ی بازارخواهد شد و شما که به این زمینه گرایانید، خواهید خواند.
در این جا، بی هیچ شرح و گزارشی، نمونه ای می آوریم و شما را به این هماورد فکری نو، فرامی خوانیم.
نگفتم روزه بسیاری نپاید
مقام: مژده و بشارت؛
حال: شاد و آمیخته به بَهجَت و سرور معنوی؛
لحن: غنایی و شاداب.
نگفتم روزه، بسیاری نپاید ریاضت بگذرد، سختی سر آید
پس از دشواری، آسانی ست ناچار ولیکن آدمی را، صبر باید
رُخ از ما تا به کی پنهان کند، عید هلال این است کابرو می‌نماید
سرا بُستان در این موسم چه بندی؟ درش بگشای تا دل برگشاید...
که پندارم نگـار سرو بالا در این دم، تهنیت گویان در آید
چو یار اندر حدیث آید به مجلس مغنّی را بگو تا کم سُراید
که شعر اندر چنین مجلس نگنجد بلی گر گفته‌ی سعدی ست شاید
کلیات سعدی، ص 608
کلیات سعدی، بامقدمه ی اقبال آشتیانی و فروغی، انتشارات جاویدان، چاپ ششم، 1367
